Prof. dr hab. Waldemar Czachur jest germanistą związanym z Uniwersytetem Warszawskim. Jego zainteresowania koncentrują się na analizie dyskursu, pamięci zbiorowej i komunikacji międzykulturowej, ze szczególnym uwzględnieniem relacji polsko-niemieckich. Jest m.in. współautorem pracyJak rozmawiać z Niemcami. O trudnościach w dialogu polsko-niemieckim i jego europejskim wyzwaniu (z Kazimierzem Wóycickim) (2009) oraz Kreisau | Krzyżowa. 1945 – 1989 – 2019 (z Gregorem Feindtem) (2019) oraz „Nigdy więcej wojny”.1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945–1989 (z Peterem Oliverem Loewem) (2022). Od wielu lat związany jest z Fundacją Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego, gdzie pełnił m.in. funkcję przewodniczącego Rady Fundacji (2017-2024). Jest kuratorem wystawy „Odwaga i pojednanie” w Krzyżowej, która opowiada o trudnej historii stosunków polsko-niemieckich oraz procesie dochodzenia do pojednania po II wojnie światowej.

Temat: 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec
1 września 1939 roku – początek II wojny światowej – stanowi jedno z kluczowych odniesień w
kulturze pamięci Polski i Niemiec. Choć doświadczenie wojny mogłoby sugerować zbliżone formy upamiętniania, praktyka okazała się odmienna. W Polsce 1 września symbolizuje przede wszystkim cierpienie ofiar i bohaterstwo narodu, a pamięć o nim pełni funkcję tożsamościową i integracyjną. W NRD data ta została wpisana w narrację o „antyfaszystowskim państwie pokoju”, natomiast w RFN – po początkowym okresie milczenia – zyskała wymiar krytycznej refleksji nad winą i odpowiedzialnością, łącząc się z ruchami pokojowymi i „Dniem Antywojennym”.Różnice te wynikały z odmiennych kontekstów politycznych, funkcji propagandowych i rytuałów pamięci, co wytworzyło przez dekady swoisty „potrójny monolog” pamięci po obu stronach Odry. Dopiero po 1989 roku, wraz z przełomem politycznym i procesami integracji europejskiej, zaczęła rozwijać się pamięć dialogiczna w rozumieniu Aleidy Assmann – oparta na wzajemnym uznaniu cierpienia i wspólnej odpowiedzialności. Wspólne obchody rocznic, gesty pojednania (jak wizyta kanclerza Schrödera w Gdańsku w 1999 roku czy obecność kanclerz Merkel na Westerplatte w 2009 roku) oraz współpraca instytucji pamięci pokazują, że 1 września przekształcił się z daty dzielącej w potencjalny fundament polsko-niemieckiej kultury pamięci w Europie.Wykład podejmie refleksję nad źródłami odmiennych tradycji upamiętniania 1 września w Polsce i Niemczech, omówi ich funkcje polityczne i społeczne oraz wskaże, w jaki sposób po 1989 roku data ta stała się przestrzenią dialogu
i pojednania.