Politolog. Doktor habilitowany w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie nauk o polityce i administracji. Profesor w Zakładzie Studiów Wschodnich na Wydziale Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Starszy analityk w Zespole Wschodnim w Instytucie Europy Środkowej w Lublinie.
Zainteresowania badawcze związane z obszarem państw b. ZSRR, zwłaszcza Białorusi oraz Kaukazu Południowego. Zajmuje się takimi kwestiami jak: procesy transformacji ustrojowej na obszarze poradzieckim, przemiany polityczno-społeczne na Białorusi, relacje polsko-białoruskie, Białoruś w stosunkach międzynarodowych, polityka wschodnia Polski, mniejszość polska na Białorusi, przemiany polityczno-społeczne na Kaukazie Południowym, migracje i uchodźcy, funkcjonowanie tzw. państw nieuznawanych na terenie b. ZSRR.
Stażysta w Białoruskim Uniwersytecie Państwowym (2018), Białoruskim Instytucie Prawoznawstwa (2005), Państwowym Uniwersytecie w Erywaniu (2013, 2018) oraz Armeńskiej Akademii Nauk w Erywaniu (2021).
Autor licznych artykułów naukowych i publikacji poświęconych Białorusi i Armenii:
Białoruś wobec wojny na Ukrainie – klęska „neutralności” i realia geopolityczne, w: Europa Środkowa i Wschodnia w cieniu wojny Rosji z Ukrainą: wyzwania geopolityczne i dylematy bezpieczeństwa, red. Stępniewski Tomasz, Instytut Europy Środkowej, Lublin 2023.
Białoruś wobec pandemii COVID-19. Praktyka i realia, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2021, nr 4.
Polacy na Białorusi, w: Mniejszość polska na Białorusi, Litwie, Łotwie i Ukrainie: uwarunkowania, stan aktualny, perspektywy, red. Tomasz Stępniewski, Instytut Europy
Środkowej, Lublin 2020.
Przemiany ustrojowe na Białorusi oraz ich wpływ na stosunki polityczne z Polską
W swoim wykładzie chciałbym dokonać analizy stosunków politycznych Polski z Białorusią
i wpływu na nie przemian ustrojowych na Białorusi.
W porównaniu z kontaktami polsko-rosyjskimi czy polsko-ukraińskimi, stosunki polsko-białoruskie charakteryzują się zdecydowanie mniejszą dynamiką i treścią. Z perspektywy czasu jest to zastanawiające i niezrozumiałe, gdyż brak tragicznych konfliktów z czasów historycznych stanowił idealną podstawę i nadzieję na szybkie i pozbawione problemów nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską i odzyskującą niepodległość Białorusią.
Białoruś w polskiej polityce wschodniej w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych nie stanowiła priorytetu. Pojawianie się niepodległego państwa białoruskiego nie spotkało się z tak optymistycznym i spontanicznym przyjęciem, jak w przypadku Ukrainy. Polska dyplomacja przyjęła założenie, że dla realizacji podstawowych celów polityki zagranicznej na Wschodzie najważniejsza jest niepodległa i suwerenna Ukraina. Tym samym Białoruś została zmarginalizowana.
Kwestią mającą istotne znacznie dla stanu i charakteru stosunków politycznych między Polską a Białorusią w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych była przyszłość poradzieckiej broni atomowej. Białoruś, w przeciwieństwie do Ukrainy, bez większych problemów zgodziła się na przekazanie atomowego arsenału Rosji, co przyjęto w Polsce z nieukrywanym zadowoleniem. Ponadto białoruskie władze na początku lat dziewięćdziesiątych uznały, że najważniejszym celem polityki zagranicznej będzie ewolucyjna droga do uzyskania statusu państwa neutralnego, niezwiązanego z żadnym blokiem wojskowym. Bezatomowa i neutralna Białoruś była dla strony polskiej optymalnym rozwiązaniem. W związku z tym nie zachodziła potrzeba utrzymywania zbyt intensywnych kontaktów politycznych. Zlekceważono potencjalną możliwość realnego wsparcia Białorusi w tej kwestii i ugruntowania w ten sposób młodego niepodległego państwa. Strona polska nie dostrzegała podstawowych faktów, że polska obecność i polskość na Białorusi nie zawsze spotkają się z życzliwością i sympatią. Tym samym bagatelizowano kwestię polonizacji i ekspansywnej działalności na Białorusi Kościoła katolickiego.
Dopiero w momencie politycznych zmian na Białorusi w latach 1994-1996, mających duże znacznie dla politycznej przyszłości tego kraju, strona polska podjęła zabiegi zmierzające do utrwalenia białoruskiej niepodległości. Jednak działania te były już spóźnione i nie miały większego wpływu na nowe priorytety białoruskiej polityki zagranicznej. Celem w polityce wobec Białorusi stało się umacnianie niepodległości i suwerenności oraz jednoczesne zabiegi o demokratyzację białoruskiego reżimu. Przyjęta przez Polskę polityka krytycznego dialogu wobec Białorusi od roku 1996 polegała na utrzymywaniu roboczych kontaktów na obniżonym poziomie, ulgowe traktowanie reżimu i demonstracyjne okazywanie chęci utrzymywania z nim kontaktów w celu zapewnienia elementarnych praw dla polskiej mniejszości na Białorusi. Nie przygotowano planu awaryjnego, czyli koncepcji współpracy z państwem niespełniającym demokratycznych standardów.
Elementem niekorzystnym w relacjach polsko-białoruskich stało się upolitycznienie kwestii mniejszości polskiej w tym kraju. W chwili obecnej kwestie polityczne we wzajemnych stosunkach Polski i Białorusi są najtrudniejsze i wymagające szczególnego wyczulenia obu stron. Polska i Białoruś są członkami różnych organizacji polityczno-ekonomicznych i wojskowych. Oba państwa prezentują także odmienne zdania na temat demokracji i praw człowieka, są też przykładami innych modeli systemu polityczno-społecznego.
Bezprecedensowa skala wyborczych fałszerstw i bardzo brutalna reakcja struktur siłowych wobec pokojowych demonstracji tysięcy Białorusinów w sierpniu 2020 r. doprowadziły do punktu zwrotnego w polsko-białoruskich relacjach. Polska zajęła stanowisko zdecydowanego sprzeciwu wobec takich działań i aktywnie uczestniczyła w budowaniu międzynarodowego poparcia dla demokratycznych przemian na Białorusi. W odpowiedzi na nieustające represje wobec białoruskich obywateli, strona polska przyjęła około 100 tysięcy osób, które opuściły bądź zostały zmuszone do wyjazdu z Białorusi i aktywnie włączyła się w działania na rzecz wsparcia demokratycznych przemian na Białorusi.
