Prof. dr hab. Andrzej Friszke

Andrzej Friszke, ur. 1956 w Olsztynie, historyk, profesor. Absolwent historii na Uniwersytecie Warszawskim (1979). Od 1978 r. członek KIK, od 1980 r. członek rzeczywisty, 1979-81 pracownik KIK, 1981 członek redakcji „Tygodnika Solidarność” i redaktor działu historycznego, od 1982 redaktor działu historycznego „Więzi”, od 1985 członek Kolegium Więzi. W latach 1989-91 i 2012-18 członek Zarządu KIK w Warszawie. Od 1990 pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN, osiągnął kolejne stopnie naukowe, od 2010 profesor, od 2013 członek-korespondent PAN. W licznych publikacjach analizował dzieje opozycji demokratycznej w PRL, w tym historię ruchu Znak i dzieje NSZZ „Solidarność”.

Temat:  Polski IPN i niemiecki Instytut Gaucka BStU – podobieństwa i różnice.
Instytut Pamięci Narodowej powstał w 1999 r. jako instytucja państwowa, której celami było: przejęcie z rąk służb specjalnych akt z okresu PRL; podjęcie zadośćuczynienia hono- rowego dla ofiar reżimu oraz dochodzeń prawno-karnych przeciw winnym przestępstw w tym okresie; udostępnienie materiałów archiwalnych służb dla badań nad ich dziejami w PRL, by poszerzyć i wzbogacić trwające już badania naukowe nad powojenną historią Polski.
W toku swojego istnienia IPN podlegał ewolucji wynikającej z oczekiwań prawej strony polskiego wachlarza politycznego i ideowego, która zmierzała do tego, by stał się kreatorem nowej polityki historycznej, budowania właściwej tradycji narodowej, opartej na antykomunizmie i afirmacji działań podejmowanych przeciw dyktaturze od 1945 r. Chodziło też o przekształcenie IPN z instytucji państwowej przynależnej sferze prawa i archiwów w instytucję budzącą ruch społeczny i oświatowy o wskazanych powyżej celach, powiązanie go z trwającą równolegle (do 2006 odrębny urząd) lustracją, w konsekwencji doprowa-dzeniem do zmiany społecznej w postrzeganiu przeszłości, wzmożeniem ruchu deko-munizacji i lustracji, który miał prowadzić do zmian politycznych, m. in. wymiany elit i auto-rytetów oraz likwidacji „postkomunizmu”. Dzieje IPN to rozwijanie tego procesu przy próbach jego porządkowania i hamowania, by zachować ponadpolityczny i merytorycznie naukowy charakter Instytucji. To także silne emocje towarzyszące działaniom tej instytucji, wpływające na przemiany polityczne w Polsce.
Porównania IPN z Instytutem Gaucka, początkowo traktowanym jako wzór dla podobnych działań, są o tyle trudne, że niemeicki Instytut odnosi się i podejmuje działania dotyczące państwa, które przestalo istnieć w 1990 r. wraz z konsekwencjami dotyczącymi jego funkcjonariuszy, natomiast w Polsce doszło do przekształcenia ustrojowego w ramach tego samego państwa, w wielu obszarach zachowana więc została ciągłość.
W wykładzie będą rozważane powyższe problemy i dylematy z nich wynikające.